Haber: Halil YATAR / Kameraman: Gurbettelli Yalçın - Cemal Berk Aytekin
(ANKARA) - Fındık üreticileri, kahverengi kokarca istilasının ardından zirai dondan da etkilendi. Üreticiler en azından kokarca istilasının afet kapsamına alınarak destek verilmesini istiyor. Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Başkanı Baki Remzi Suiçmez, konuya ilişkin "Fındık üreticisi gerek açıklanan fiyatlardan gerekse ekonomik nedenlerle, TARSİM’e yeterince başvurmamasından, sigortalı olmamaktan, gerekse kokarca zararının ne kadar daha kaliteyi olumsuz etkileyeceği endişesinin ve belirsizliğinin yaşandığı bir ortamda alternatif ürünlere kayma çabası arayışı içinde. Kiviye dönüş, bazı yerlerde kavak ağaçlarına dönüş gibi arayışlar da var ama üretim alanımızın son 20 yılda yüzde 80’lerden yüzde 65 düştü ihracat pazarımızı daralmaya başlandı" dedi.
Fındık üreticisi geçen yıl yaşadığı sorunların benzerini bu yıl da yaşıyor. Kahverengi kokarca istilasına yönelik tedbirler 2019 yılından bu yana gerekli düzeyde değil. Konuya ilişkin ANKA Haber Ajansı’na açıklamalarda bulunan TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez, "Kahverengi kokarca konusunda geç kaldık. Eylem planlarını hızlı bir şekilde ilgili kesimlerde ziraat odalarıyla birlikte yürütülmesi gerekir. Aksi halde fındıkta rekoltede olmasa bile kalitede çok ciddi sorunlar olacak" derken; üretici ise geçen yıl zarar ettiğini bu yıl da umutlu olmadığını belirtti. Tarım Bakanlığı’na bağlı Arıcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü yetkilisi ise Samuray arı üretiminin henüz araştırma safhasının bitmediğini söyledi.
Suiçmez, konuya ilişkin şu açıklamayı yaptı:
"Ülkemizde pek çok üründe olduğu gibi don zararı fındıkta da etkili oldu. Onun dışında önümüzdeki günlerde geçmiş yıllarda olduğu gibi dolu zararları da gelebilecek, bu aşamada kuraklık etkisi de fındık üretimini olumsuz etkilemeye devam edecek. Bunlar iklimle ilişkili olaylar. Son don olayı Karadeniz'in üst kesimleri Samsun, Sakarya dahil olmak üzere pek çom ilde fındık üretiminde don nedeniyle üretim kayıplarına olacağını göstermekte. Bu konuda Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) kayıtlı çiftçilerden TARSİM’e sigortasını yaptıranların ürün bedellerinin ödenmesi gündemde. Bu anlamda da hasar tespit çalışmaları sürüyor bir an önce bitirilmesini, gerçekten tespitlerin yapılmasını bekliyoruz. Cumhurbaşkanı’nın, ÇKS’ye kayıtlı olup TARSİM’li olmayan üyelerin masraflarının hasar oranında karşılanacağını belirttiği gündemdeyiz ama ÇKS’ye kayıtlı olmayan üreticilerin hasarlarına ne olacağı konusu halen belirtisidir. Üreticilerin talepleri girdi maliyetleri, kullandıkları girdilerin karşılanması, bankalara, Tarım Kredi Kooperatiflerine olan borçlarının faizlerinin silinmesi, 3 yıla kadar yapılandırılması. Bunlar donla ilgili olaylar.
"Samuray Arı üretimi hala yaygın değil"
Geçen yıl yoğun bir şekilde kahverengi kokarca sorununu yaşadık. Bu yılda yüksek kesimlerde belli bir popülasyon azalması olsa da istilacı bir tür olduğu için fındık alanları diğer meyve ve sebze alanlarını olumsuz etkilemesine beklemekteyiz. Bu konuda Tarım ve Orman Bakanlığı'nın kokarca ile ilgili eylem planlamasını, hazırlamasını önemsiyoruz ancak geç kalınmış buluyoruz. 2019 yılında biz kokarcanın ülkemize girdiği aşamada; biyolojik, bioteknik ve ilaçla mücadelesini gündeme getirmiştik. Bu konuda akademisyenlerin; TÜBİTAK’a, Tarım Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü’ne sunduğu projeler vardı. Bu aşamada çiftçilerin de ziraat odalarının da bu mücadeleye destek olması önemli. Feromon tuzaklar var. Onun ötesinde Samuray arıları ile biyolojik mücadele gündemde. Bu konuda ülkemizde üretime başlandığı söyleniyor ama ben de Karadenizliyim. Samuray arılarının şu aşamada yeterli miktarda üretilmediği, seri bir şekilde üretilmediği ve alana yayılmadığı da bir gerçek. Tarım Bakanlığı'nın önerdiği bazı ilaçlar var; ziraat odaları ya da il ve ilçe müdürlüklerinin bunları dağıtacağı söyleniyor.
Kahverengi kokarca konusunda geç kaldık. Eylem planlarını hızlı bir şekilde ilgili kesimlerle ziraat odalarıyla birlikte yürütülmesi gerekir. Aksi halde fındıkta rekoltede olmasa bile kalitede çok ciddi sorunlar olacak.
“Fındık üreticisi kivi ve kavak ağacı gibi alternatif ürünlere dönüyor”
Fındık üreticisi gerek açıklanan fiyatlardan gerekse ekonomik nedenlerle TARSİM’e yeterince başvurmamasından, sigortalı olmamaktan, gerekse kokarca zararının ne kadar daha kaliteyi olumsuz etkileyeceği endişesinin ve belirsizliğinin yaşandığı bir ortamda alternatif ürünlere kayma çabası, arayışı içinde. Kiviye dönüş, bazı yerlerde kavak ağaçlarına dönüş gibi arayışlar da var ama üretim alanımızın son 20 yılda yüzde 80’lerden yüzde 65 düştüğü, ihracat pazarımızın daralmaya başladığı, ihracat gelirlerimizin FİSKOBİRLİK ya da TMO yerine yabancı şirketler tarafından gündeme getirildiği bir ortamda bizim fındık politikalarını örgütlenme boyutunda özerk, güçlü, demokratik yeniden bir FİSKOBİRLİK, gerçekçi dekolte tahminleri, alım fiyatları, hastalık ve zararlılarla gecikmeden anında topyekun mücadele, don ve kuraklık zararları için de çiftçinin ödeme koşullarında da gözeterek TARSİM sigorta havuzunu desteklenmesi, çiftçilerin çok daha fazlasının sigorta kapsamına alınması gibi bir dizi önlemleri, bir dizi politikaları yaşama geçirmemiz gerekir."
"Üretmeye çalışıyoruz, kar edeceğiz diye zarar ediyoruz"
Ordu’da fındık üreticisi Sadık Şahin ise don için yetkililerin hasar tespiti yapmadığını belirterek, don ve kahverengi kokarcaya karşı acil önlem alınması gerektiğini belirtti. Şahin, özellikle kahverengi kokarca istilasının kaliteyi çok etkilediğini ve bir afet olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurgulayarak, “Çiftçiye kokarca boyutunda bir destek verilmiyor. Devlet sel afeti oluyor destek veriyor, deprem oluyor destek veriyor. Bu da bir afet. Benim 3 buçuk ton yapıyorum, geçen sene 1 ton yaptım. 110 lirayken ben 60 liraya sattım sevindim. Abim 30 liraya sattı. 110 bin lira masraf ettim, 75 bin lira para aldım. 35 bin lira cepten gitti. Üretmeye çalışıyoruz, kar edeceğiz diye zarar ediyoruz” dedi.
Bir başka üretici ise "Şu anda dönüm desteği dediğimiz destek hesabımıza yattı. Mazot yardımını da aldık ama bu şu anda bizleri tatmin edecek boyutlarda değil" ifadelerini kullandı.
"Şu anda biz araştırma gelişmeyi yaptık dersek birden bu olacak şey değil"
Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Arıcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü yetkilisi ise Samuray arı üretiminin henüz araştırma safhasının bitmediğini söyleyerek, “Bu konu çok yeni bir konu. Bununla ilgili de biz bakanlık olarak çalışmaları hazırladık. Şu anda bakanlığımızdan talimatı bekliyoruz, bununla alakalı da üretime geçeceğiz. Biliyorsunuz önce araştırmayı yaparsınız ondan sonra sunarsınız. Şu anda biz araştırma geliştirmeyi yaptık dersek birden bu olacak şey değil ama şu anda biz alt çalışmaları yaptık. Her şeyimiz hazır bakanlığımızdan gelecek talimatla birlikte üretime geçeceğiz” dedi.
